Briseida Mema, AFP
Censusi në Shqipëri ka hapur një front të ri në grindjen e gjatë midis fqinjëve ballkanikë, Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut. Të dy pretendojnë se pakica maqedonase në tkurrje e Shqipërisë është e tyre.
Beteja për identitetin është diçka si një luftë e pabarabartë, thonë vendasit, me ata që zgjedhin të bëhen bullgarë kanë një shans për të marrë një pasaportë të çmuar të BE-së. Sofja dhe Shkupi kanë qenë në mosmarrëveshje për dekada përsa i përket gjuhës, identitetit dhe historisë.
Bullgaria ka bllokuar rrugën e Maqedonisë së Veriut drejt anëtarësimit në BE, ndërsa në të njëjtën kohë u ka dhënë pasaporta rreth 90,000 maqedonasve, sipas të dhënave të BE-së – afërsisht 5% të popullsisë – që kur u bashkua me bllokun në 2007.
Rreshti i fundit përqendrohet në një grup fshatrash maqedonisht-folës qw po shuhen në një nga qoshet më të bukura të Shqipërisë juglindore në brigjet e liqenit të Prespës, afër kufirit me Greqinë dhe Maqedoninë e Veriut.
Në rrugët kryesisht të zbrazëta të Pustecit, tabelat janë të shkruara në shqip dhe maqedonisht. Por shumë shtëpi dhe ndërtesa janë të braktisura, me mure të plasaritur, bojë të qëruar dhe dritare të thyera.
Ashtu si pjesa më e madhe e Shqipërisë rurale, të rinjtë janë larguar për të kërkuar një jetë më të mirë, me vendasit që thonë se popullsia ka rënë nga 3,300 në 2011 në vetëm 1,200 aktualisht.
“Këtu është si shkretëtirë, nuk ka të rinj… fshatrat janë bosh,” tha Eftim Mitrovski, 65 vjeç, i cili punon në një gazetë lokale në gjuhën maqedonase. Mbeten vetëm të moshuarit dhe të sëmurët.
Përpara regjistrimit të popullsisë në Shqipëri në fund të vitit të kaluar, disa nga komuniteti i saj i vogël maqedonas thanë se u vunë nën presion në rritje për t’u identifikuar si bullgarë — një akuzë e refuzuar me vendosmëri nga Sofja.
“Mundësia për të marrë një pasaportë evropiane ka prekur fuqishëm komunitetin maqedonas,” tha Vasil Sterjovski, nga partia Aleanca Maqedonase për Integrim Evropian, e cila përfaqëson shumë nga maqedonasit e Shqipërisë.
Me rezultatet e regjistrimit që priten në muajt e ardhshëm, drejtori i shkollës fillore të Pustecit, Trajan Vangjelovski, u ankua se “ai është bërë një fushë beteje për konfliktet ndëretnike midis Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut”.
Ashtu si pjesa më e madhe e Ballkanit, historia e zonës është komplekse. Nga viti 1912 deri në vitin 1945, Shqipëria i konsideronte banorët e saj bullgarë.
Por pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe lindjes së republikës maqedonase brenda Jugosllavisë, Shqipëria i klasifikoi ata si maqedonas, sipas ekspertit të marrëdhënieve ndërkombëtare me bazë në Tiranë, Ardi Bido.
Megjithatë, gjërat ndryshuan në vitin 2017 kur Shqipëria filloi të njihte një minoritet etnik bullgar.
Për dekada Shkupi “mohoi ekzistencën e një komuniteti bullgar jo vetëm në Maqedoninë e Veriut, por edhe në Shqipëri”, tha ambasada bullgare në Shqipëri për AFP.
“Në të kaluarën ata (bullgarët shqiptarë) nuk e kishin këtë mundësi dhe për shumë ishte një zgjedhje logjike të deklaroheshin si maqedonas, duke pasur parasysh sfondin e përbashkët kulturor dhe historik”, shtohet në deklaratë.
Vendimi i tyre duhet respektuar, argumentoi ambasada.
“Unë jam një qytetar i Shqipërisë, por origjina ime është bullgare,” tha Haxhi Pirushi, i cili punon për një organizatë jofitimprurëse me bazë në Tiranë, e cila mbështet pakicën bullgare.
“Ne flasim bullgarisht… Ne këndojmë bullgarisht. Qajmë bullgarisht”, shtoi ai, duke thënë se “për herë të parë kemi të drejtë të deklarojmë hapur origjinën tonë”.
Pirushi mohoi se kishte detyrim nga Bullgaria dhe në vend të kësaj goditi “presionin nga Maqedonia e Veriut”.
“Përtej paqartësisë së identitetit, ka edhe një faktor të dytë – deklaratat e rreme,” tha analisti Bido.
Disa njerëz mund të identifikohen si maqedonas por zyrtarisht deklarohen si bullgarë për të marrë një pasaportë të BE-së, tha ai.
Në katër vitet e fundit, gati 4,000 shtetas shqiptarë kanë marrë dokumente bullgare udhëtimi, sipas ministrisë bullgare të drejtësisë.
Në Pustec, çështja vazhdon të mbjellë mosmarrëveshje.
Njerëzit janë të shqetësuar, të hutuar dhe të çorientuar”, tha administratori i shkollës Vangjelovski.
Ata nuk e dinë më nëse duhet të ndihen si bullgarë apo maqedonas.
